เครือเทพรัตน์ | Thepparatia Phuph. (Malvaceae), a new genus from Thailand
Leena Phuphathanaphong
ABSTRACT.
A new genus with a single species Thepparatia thailandica Phuph. is described.
Thepparatia Phuph. gen. nov.
Genus monotypicus Thespesia Sol. ex Correa affinis est sed differt habito lignoso
scandenti, foliis sine nectariis, pedicellis articulatis, epicalyce quinquelobato, tubo staminum
pistillum superanti, stigmate non lobato, ovario quinqueloculari.
Type species: Thepparatia thailandica Phuph.
Typus: Thailand, Northern, Tak Province, 21 March 2005, R. Pooma et al. 4981 (holotypus BKF!; isotypus K! ). Figs. 1–3
เครือเทพรัตน์ Thepparatia thailandica Phuph.,
Thai Forest Bulletin (Botany) No. 34: 196. 2006
วงศ์ Malvaceae
วิสัย ไม้เถาเนื้อแข็ง ยาวได้ถึง 20 เมตร ลำต้นเส้นผ่านศูนย์กลาง 10-15 ซม. มีขนรูปดาวตามท้องใบ ก้านใบ ช่อดอก ริ้วประดับ และกลีบเลี้ยง หูใบหลุดล่วงง่าย ใบเรียงเวียนสลับ ออกหนาแน่นตอนปลายกิ่ง แผ่นใบรูปฝ่ามือมี 3-5 แฉกตื้นๆ ขนาดกว้าง 7-12 ซม. ยาว 8-12 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบรูปหัวใจ ขอบใบหยักฟันเลื่อยห่างๆ มีต่อมทั่วไปด้านบนของแผ่นใบ ก้านใบยาว 5-10 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามปลายกิ่ง มักห้อยลง ยาวได้ถึงประมาณ 20 ซม. ดอกจำนวนมาก ก้านดอกยาว 1.5-1.8 ซม. เป็นติ่งด้านห่างประมาณ 0.5 ซม. จากด้านบน ริ้วประดับติดทน มี 5-7 กลีบ ติดกันที่โคน สีเขียวอมแดง รูปรีหรือขอบขนาน ยาว 0.7-1 ซม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ ติดกันประมาณตอนกลางกลีบ กลีบยาว 1-1.4 ซม. กว้าง 0.5-0.8 ซม. มีเส้นกลางใบ กลีบดอก 5 กลีบ สีเหลืองอ่อนหรือสีครีม มีปื้นสีแดงตอนกลางและโคนกลีบ รูปไข่กลับ ยาว 3-3.5 ซม. ปลายกลีบพับงอ หลอดเกสรเพศผู้ จำนวนมาก ยาว 1.5-2 ซม. ก้านเกสรเพศผู้ยาวประมาณ 1 มม. มักออกเป็นคู่ อับเรณูรูปเกือกม้า สีเหลือง รังไข่มี 5 ช่อง ทรงรี ยาวประมาณ 3 มม. มีขนหนาแน่น ออวุลมีประมาณ 12 หน่วย ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 1.6 ซม. อยู่ด้านในของหลอดเกสรเพศผู้ ปลายเกสรมีขนสั้น
การกระจายพันธุ์ เครือเทพรัตน์ เป็นพืชชนิดใหม่ของโลก และ Thepparatia เป็นสกุลใหม่ของโลกซึ่งตั้งตามพระนามสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี พบเฉพาะทางภาคเหนือที่จังหวัดตาก ใกล้ชายแดนไทย-พม่า ขึ้นตามหุบเขาที่ลาดชันใกล้ลำธาร ในป่าดิบแล้ง ระดับความสูงประมาณ 700 เมตร
Phuphathanaphong, L. 2006. Thepparatia (Malvaceae), a new genus from Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 34: 195-200. http://web3.dnp.go.th/botany/PDF/TFB/TFB34/TFB34_8Thepparatia.pdf
