 |
| Inflorescences (with flowers) and infructescences (with fruits) of Phaeanthus spp. [A–C] เหลืองปิยะรัตน์ Phaeanthus piyae Wiya, Aongyong & Chaowasku, [D–F] หัวลิง Phaeanthus lucidus Oliv. in Wiya, Aongyong, ... et Chaowasku, 2021. facebook.com: Plant Diversity in Thailand photos: A–C by Suhaibukree Samae, D–F by Abdulromea Baka. |
Abstract
Phaeanthus piyae, a new species from southern Thailand, is described and illustrated. It is morphologically most similar to P. intermedius, which occurs in Peninsular Malaysia, Singapore, Riau Islands, and Sumatra. The new species can be distinguished from P. intermedius by the longer peduncles and pedicels; triangular (vs. filiform-narrowly triangular) sepals; and stigmas that are larger and ± elongated club-shaped (vs. ± ellipsoid). The conservation status of P. piyae is provisionally assessed. In addition, molecular phylogenetic analyses using up to seven plastid DNA regions (matK, ndhF, rbcL and ycf1 exons; trnL intron; psbA-trnH and trnL-trnF intergenic spacers) and including, among others, five Phaeanthus accessions are carried out. Phaeanthus piyae is sister to a clade composed of the remaining accessions of Phaeanthus. Furthermore, southern Thailand also harbors a second species of Phaeanthus, which appears to be P. lucidus, a heterotypic synonym of P. splendens. Phaeanthus lucidus is herein reinstated; it differs from the sister species P. splendens by possessing a lower number of stamens and carpels per flower, as well as dissimilar placentation. A key to the two species of Phaeanthus in Thailand is given.
Keyword: Miliuseae, molecular phylogeny, new species, Phaeanthus, resurrection, taxonomy, Thailand
 |
| Flower and floral organs of Phaeanthus piyae sp. nov. [= Phaeanthus cf. intermedius]. A: Flower with one inner petal removed. B: Inner petal, adaxial (left) and abaxial (right) sides. C: Outer petal, adaxial (left) and abaxial (right) sides. D: Flower with inner petals and stamens removed. E: Flower with petals, stamens, and carpels removed, top view, showing torus and adaxial side of sepals. F: Same as (E), but in bottom view, showing abaxial side of sepals. G: Carpel. H: Stamen, abaxial (left) and adaxial (right) sides. All from Aongyong & Samae 28 (CMUB). |
|
| Inflorescences (with flowers) and infructescences (with fruits) of Phaeanthus spp. A–C: Phaeanthus piyae sp. nov. [= Phaeanthus cf. intermedius]. A: Inflorescence and flower. B: Flower enlarged. C: Infructescence and fruit (with monocarps). D–F: Phaeanthus lucidus [= Phaeanthus cf. splendens]. D: Inflorescence and flowers. E: Flower enlarged. F: Infructescence and fruit (with monocarps). A–C by Suhaibukree Samae, D–F by Abdulromea Baka. |
Phaeanthus piyae Wiya, Aongyong & Chaowasku, sp. nov.
Diagnosis: Phaeanthus piyae is morphologically most similar to P. intermedius. The new species differs by having longer peduncles and pedicels; triangular (vs. filiform-narrowly triangular) sepals; and stigmas that are larger and ± elongated club-shaped (vs. ± ellipsoid) (Table 1).
Etymology: This species is named in honor of Dr. Piya Chalermglin, whose well-known book of Annonaceae in Thailand (Chalermglin, 2001) has greatly inspired the last author to chase his dream of becoming a systematic botanist.
Distribution: Southern Thailand (Narathiwat Province).
Habitat and phenology: Occurs in disturbed patches of evergreen forests among rubber and fruit tree plantations; at an elevation of 80–100 m. Flowering material collected in April–August, November; fruiting material collected in June, July, November.
Vernacular name: Lueang-Piyarat (เหลืองปิยะรัตน์; Thai).
Resurrection of Phaeanthus lucidus Oliv.
Distribution: Southern Thailand (Narathiwat and Yala Provinces) and Peninsular Malaysia.
Habitat and phenology: Occurs in disturbed patches of evergreen forests among rubber and fruit tree plantations; at an elevation of ca. 80 m. Flowering material collected in May, July, September; fruiting material collected in July, September.
Vernacular name: Hua-Ling (หัวลิง; Thai).
Chattida Wiya, Kithisak Aongyong, Anissara Damthongdee, Abdulromea Baka and Tanawat Chaowasku. 2021. The Genus Phaeanthus (Annonaceae, Miliuseae) in Thailand: P. piyae sp. nov. and Resurrection of P. lucidus, with Molecular Phylogenetic Analyses. Taiwania. 66(4); 509-516. DOI: 10.6165/tai.2021.66.509
สกุล 𝙋𝙝𝙖𝙚𝙖𝙣𝙩𝙝𝙪𝙨 Hook.f. & Thomson เป็นสกุลขนาดเล็กในเผ่า Miliuseae วงศ์กระดังงา (Annonaceae) ดอกมีลักษณะคล้ายสกุลระฆังสยาม (𝙈𝙞𝙡𝙞𝙪𝙨𝙖 Lesch. ex A.DC.) กล่าวคือ กลีบดอกชั้นนอกมีขนาดเล็กเท่ากลีบเลี้ยง ในขณะที่กลีบดอกชั้นในมีขนาดใหญ่กว่ามาก แต่ลักษณะของเส้นใบ เกสรเพศผู้ และเรณูต่างจากสกุลระฆังสยาม เมื่อได้ตัวอย่างสกุล 𝙋𝙝𝙖𝙚𝙖𝙣𝙩𝙝𝙪𝙨 ที่เก็บจากจังหวัดนราธิวาส (พบบริเวณหย่อมป่าดิบชื้นกลางสวนยางและสวนผลไม้) เพื่อศึกษาวิวัฒนาการชาติพันธุ์ (phylogeny) ของเผ่า Miliuseae ให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น กลับพบว่ามีความต่างกับชนิดใกล้เคียง โดยต่างทั้งลักษณะทางสัณฐานวิทยาและลักษณะทางชีวโมเลกุล คณะผู้วิจัยและผู้ทรงคุณวุฒิจากประเทศฝรั่งเศสและประเทศเบลเยี่ยม ซึ่งทำหน้าที่ตรวจสอบบทความ มีความเห็นตรงกันที่จะให้เป็นพืชชนิดใหม่ 1 ชนิด คือ
𝙋𝙝𝙖𝙚𝙖𝙣𝙩𝙝𝙪𝙨 𝙥𝙞𝙮𝙖𝙚 Wiya, Aongyong & Chaowasku หรือ เหลืองปิยะรัตน์ ซึ่งตั้งเป็นเกียรติแก่ ดร.ปิยะ เฉลิมกลิ่น ผู้เชี่ยวชาญและบุกเบิกการศึกษาพืชวงศ์กระดังงาในประเทศไทย โดยคาดว่าจะมีความเกี่ยวข้องกับการกำเนิดชนิดใหม่ที่ขอบของการกระจายพันธุ์ (peripatric speciation)
ส่วนอีกชนิดหนึ่งนั้นได้ถูกยกสถานะจากชื่อพ้องต่างตัวอย่างต้นแบบ (heterotypic synonym) กลับมาเป็นชนิดอีกครั้ง คือ 𝙋𝙝𝙖𝙚𝙖𝙣𝙩𝙝𝙪𝙨 𝙡𝙪𝙘𝙞𝙙𝙪𝙨 Oliv. หรือ หัวลิง
