 |
ม่วงไตรบุญ Tribounia venosa (Barnett) D.J. Middleton
ม่วงไตรบุญดอกใหญ่ Tribounia grandiflora D.J. Middleton
|
Abstract
The new genus Tribounia is described with two species, Tribounia venosa (Barnett) D.J. Middleton, a new combination, and Tribounia grandiflora D.J. Middleton, a new species. A key to the species and conservation assessments are provided.
Keywords: Gesneriaceae; new genus; Thailand; Tribounia
ม่วงไตรบุญ (ไตรบุญเนีย ) พืชสกุลใหม่ของไทย
ม่วงไตรบุญ (ไตรบุญเนีย - Tribounia) พืชสกุลใหม่ในวงศ์เทียนหิน-พรมกำมะหยี่ (Family Gesneriaceae) ตั้งชื่อเพื่อเป็นเกียรติกับ ดร. ปราโมทย์ ไตรบุญ นักพฤกษศาสตร์ชาวไทย
ม่วงไตรบุญ (Tribounia) เป็นพืชล้มลุกพบขึ้นบนหินปูนทางภาคตะวันตกของประเทศไทย มี 2 ชนิด คือ ม่วงไตรบุญ Tribounia venosa (Barnett) D.J. Middleton ที่ย้ายมาจากสกุล Didymocarpus และ ม่วงไตรบุญดอกใหญ่ Tribounia grandiflora D.J. Middleton ซึ่งเป็นชนิดที่พบใหม่ พืชทั้งสองชนิดมีสถานะเป็นพืชถิ่นเดียว พบเฉพาะในประเทศไทยเท่านั้น
Tribounia | Gesneriaceae
ไม้ล้มลุก ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม ช่อดอกแบบช่อกระจุกซ้อน (dichasium) ออกตามซอกใบหรือปลายกิ่ง ช่วงที่ออกปลายกิ่งดูคล้ายช่อแยกแขนง กลีบเลี้ยง 5 กลีบ แยกเกือบจรดโคน ติดทน กลีบดอกสมมาตรด้านข้างรูปแตร มี 5 กลีบ กลีบดอกคู่ล่างเว้าเป็นแอ่งรองรับเกสรเพศผู้ที่สมบูรณ์ 2 อัน เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันคู่ข้าง 2 อัน มีเกสรเพศผู้ที่ลดรูปขนาดเล็ก 1 อัน ระหว่างคู่ที่เป็นหมันหรือไม่มี รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ เรียวยาวรูปทรงกระบอก มีก้านสั้น ๆ มี 2 คาร์เพลล์ แต่ละช่องมีพลาเซนตาตามแนวตะเข็บ 2 แนว ออวุลจำนวนมาก ก้านเกสรเพศเมียสั้น ยอดเกสรเป็นตุ่ม ผลแบบผลแห้งแตกกลางพู รูปกระสวย ไม่บิดเป็นเกลียว ห้อยลง ก้านผลยาว เมล็ดจำนวนมาก ขนาดเล็ก เป็นสันตามยาว มีปุ่มกระจาย สกุลม่วงไตรบุญเป็นสกุลใหม่ที่แยกมาจากสกุล Didymocarpus โดยมีลักษณะเด่นที่กลีบดอกคู่ล่างเว้าเป็นแอ่งรองรับเกสรเพศผู้ที่สมบูรณ์ 2 อัน ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่ม ผลมีก้านยาวห้อยลง ไม่บิดเป็นเกลียว ม่วงไตรบุญเป็นสกุลที่พบเฉพาะในไทย มีสมาชิกเพียง 2 ชนิด คือ ม่วงไตรบุญ Tribounia venosa (Barnett) D.J. Middleton และ ม่วงไตรบุญดอกใหญ่ Tribounia grandiflora D.J. Middleton
หมายเหตุ ชื่อสกุลตั้งตามชื่อ ดร. ปราโมทย์ ไตรบุญ ผู้ร่วมวิจัยพืชวงศ์ชาฤาษี (Gesneriaceae) ของประเทศไทย
ม่วงไตรบุญ, สกุล | สารานุกรมพืช
 |
| ม่วงไตรบุญ Tribounia venosa (Barnett) D.J. Middleton |
ม่วงไตรบุญ เป็นพืชถิ่นเดียวของไทย พบกระจายห่าง ๆ ทางภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันตกเฉียงใต้ ขึ้นตามเขาหินปูนเตี้ย ๆ ระดับความสูงไม่เกิน 200 เมตร
Tribounia, a newly described genus, is separated from the other genera of Asian Gesneriaceae by its the prominent boss, a large swelling on the dorsal surface of the corolla into which the fertile stamens protrude by strongly bent or curved filaments, combined with an exceedingly long stipe in the fruit. The genus of one new combination and one new species is an herb found on limestone rocks around Kanchanaburi in the western region of Thailand.
The genus was named to honour a dedicated Thai botanist, Dr. Pramote Triboun of the Bangkok Herbarium-BK (now at the National Science Museum of Thailand) for his contribution to the understanding of Gesneriaceae in Thailand.
 |
| ม่วงไตรบุญดอกใหญ่ Tribounia grandiflora D.J. Middleton |
ม่วงไตรบุญดอกใหญ่ เป็นพืชถิ่นเดียวของไทย พบกระจายห่าง ๆ เฉพาะทางภาคตะวันตกเฉียงใต้แถบจังหวัดกาญจนบุรี ขึ้นตามเขาหินปูนเตี้ย ๆ ระดับความสูงไม่เกิน 100 เมตร
Middleton, D.J. and M. Möller. 2012. Tribounia, a new genus of Gesneriaceae from Thailand. Taxon 61 (6): 1286-1295. http://www.ingentaconnect.com/content/iapt/tax/2012/00000061/00000006/art00009
